Ég kalla eftir stefnu. Alhliða stefnu í verndunar- og varðveislumálum, jafnt á sveitarstjórnar- og landsmálastigi, sem næði til náttúru og mannvirkja, og skýrði hvað við viljum varðveita og hvers vegna. Það er sama hvert litið er, hvarvetna má sjá hártoganir um hvort vegur þyngra, rétturinn til að halda í umhverfið eða rétturinn til að þróa og byggja upp. Gjarnan takast stórfyrirtæki á við almenning, og yfirvöldin draga vanalega taum stórfyrirtækjanna. Það er kominn tími til að hreinsa loftið og leita að sáttum – það er að segja, að koma því á hreint hvað fólkið í landinu vill og hversu langt stórfyrirtækin og stjórnmálamennirnir geta leyft sér að ganga.
Viljum við til dæmis virkja hverja einustu jökulá á landinu? Til hvers? Viljum við að náttúruauðlindir okkar séu beislaðar til þess að selja erlendum auðhringum orku undir kostnaðarverði? Viljum við vera hráefnanýlenda fyrir erlent auðmagn? Hvers virði er það fyrir okkur, að eiga óspjallaða náttúru eða heildstæð vistkerfi? Hvað viljum við hafa að leiðarljósi þegar við græðum land? Hvers vegna er hálendið ekki þjóðgarður í heild sinni?
Sama er uppi á teningnum þegar kemur að varðveislu menningarminja. Hús sem náð hafa ákveðnum aldri ættu einfaldlega að vera friðuð – og sú friðun ætti að hafa nægilegt vægi til þess að halda gegn misjöfnum ásetningi sérhagsmunapúka. Ýmis kennileiti ættu auk þess að hljóta friðun. Hús og mannvirki sem hafa verið umdeild á sinni tíð hafa sum hver verið fljót að ávinna sér fullan þegnrétt. Sú var til dæmis tíðin að ég var allt annað en hrifinn af Ráðhúsi Reykjavíkur, en nú þætti mér sjónarsviptir að því. Svipuðu máli gegnir um Hallgrímskirkju, Perluna, Þjóðminjasafnið og fleiri kennileiti – byggingar sem eru alls ekki gamlar en ættu að vera friðaðar.
Við Laugaveg stendur til að rífa tugi ævagamalla húsa. Það er þyngra en tárum taki. Götumyndin mundi raskast alvarlega og vafamál að mannvistin biði þess bætur í bráð. Það á ekki að láta neanderdalsmenn ráða ferðinni í málum sem þessum. Eiginlega eru tveir kostir í stöðunni – að rífa gömlu húsin og byggja mis-lágkúruleg steypuhús í staðinn, eða að gera gömlu húsin upp, njóta þeirra áfram og að leyfa þeim að bera sögunni vitni. Við ættum að vera vaxin upp úr því að skammast okkar fyrir fortíð okkar. Það er auk þess vel hægt að sætta varðveislu og uppbyggingu; það má bæta við eða breyta en gæta þess um leið að framkvæmdin sé trú húsinu sem á í hlut.
Ekki má gleyma því sem oft vill gleymast – náttúrunni í borginni. Það er grátlega lítið eftir af upprunalegri strandlengju Reykjavíkur, ekki sentimetri eftir frá Seltjarnarnesi til Laugarness. Vatnsmýrin og Öskjuhlíðin fara minnkandi. Væri ekki vit í því að reyna að halda í það sem eftir er af náttúru innan borgarmarkanna?
Okkur vantar heildarstefnu sem skilgreinir hvað það er sem við viljum halda í, hvort sem það eru mannvirki eða náttúra. Það er óþolandi ástand að valdið hegði sér eins og því sýnist og grasrótarsamtök þurfi að berjast um hvert einasta hús og hvert einasta fljót. Unnendur náttúru og mannlífs þurfa að fylkja liði og setja þessa stefnu á dagskrá. Við getum ekki beðið eftir því að frumkvæðið komi frá venjulegum stjórnmálamönnum; við vitum hvað við fáum oftast frá þeim, og auk þess höfum við ekki efni á að bíða. Við þurfum að setja saman skrá þar sem við samhæfum sjónarmið varðveislu og þeirrar þróunar sem er nauðsynleg og borgar sig, og við þurfum að hugsa stórt. Þessi skrá þarf að vera umfangsmikil og metnaðarfull, en umfram allt raunhæf, og það er kominn tími til að hún líti dagsins ljós.
Hitinn og þunginn af þessari eilífu varnarbaráttu hefur hvílt á sjálfboðaliðum í grasrótarsamtökum, á meðan Valdið virðist vera óþreytandi, enda með herskara atvinnufólks í vinnu sín megin víglínunnar. Það má vel lít svo á að fyrirtækin hefðu hag af að þekkja takmörk sín, en frumkvæðið þarf að koma frá grasrótinni, hún þarf að koma saman, leggja drög að skránni og loks þarf hún að þrýsta á ríkisstjórnina að setja hana í lög. Það er ekki eftir neinu að bíða.
eggin2 