Dagurinn kemur! Þið heyrið herbresti nú
af hugsunum þeirra sem boða tíðindin góðu …
Þannig orti Sigurður Einarsson skáldprestur og sósíalisti fyrir næstum öld síðan, og þó víst séu herbrestir í okkar samfélagi dettur mér í hug að sami hefði ort að herbresturinn boði ef til vill ekkert nema örlítið reykspól í upphækkuðum jeppa. En samt:
Í bráðum tvö ár hefur íslenskur almenningur og raunar almenningur um allan hinn vestræna heim verið meðvitaður um það að stéttaskiptingin, þar sem sumir fá þúsund denara en aðrir aðeins einn fyrir sömu vinnu,- verið meðvitaður um að þetta fyrirkomulag er í eðli sínu rangt og óréttlátt.
Eins og hendi sé veifað hafa verðfallið tvö þúsund ára sögur um súrrealískan vínberjabónda sem borgar það sama fyrir klukkustund og vikuvinnu eða þá rökfræðilegar skrýtlur um það að vinnutími eins sé miklu verðmætari en vinnutími annars. Loksins er að skepnan skilur,- þessi sama mannskepna í okkur öllum sem hálfpartinn trúði því fyrir skemmstu að til þess að við fengjum okkar hundrað þúsund kall með refjum og vífillengjum yrðu einhverjir aðrir menn að fá hundrað milljónir sjálfrennandi í sinn vasa. Nú vita það allir að þetta er lygi.
Vei þeim sem láta eins og ekkert hafi skeð og lifa enn í sömu trú fyrir þessa atburði og eftir.
Í hinu algera ábyrgðarleysi Íslandsbersa allra landa, og allra þeirra gæslumanna sem yfir voru settir, var ekkert sem hönd á festi. Dag hvern lásu fjölmiðlar upp fyrir okkur tölur um afkomu, gróða, vexti og vaxtavexti þar sem rekstur hvers dags og hverrar sjoppu og hvers starfsmanns var mældur og brotinn niður í öreindir, krónur og aura. Og allt var með svimandi gróða. Samkeppnin, endurskoðendur, blaðamenn, skattayfirvöld og ótal silkifínar húfur hins hversdagslega lífs yfirfóru allt saman og blessuðu og sögðu rétt. Og hvað?
Jú og ég var þar! Lengst blaðamaður og síðan þingmaður og sá ekkert í þessu frekar en þið eða nokkur annar. Ekki nema síðustu metrana, sumir geta montað sig af að hafa sagt eitthvað 2006, aðrir 2007 en til þess þurfti engan spámannsvöxt.
Það er ekkert auðvelt að draga lærdóma af öðru eins. Ég hef reynt það í mínum litla verslunarrekstri á Selfossi með því að taka þar upp þá hætti að mæla innkomu hvers dags í lengd kassastrimilsins í stað þess að telja krónur. Metrakerfið er mjög gott evrópskt kerfi og nákvæmt Þar kann ég meira að segja nokkurnveginn á undir og yfirstærðirnar, alveg niður í nanó og upp í mega en svimar alltaf hálfvegis af þessum hugtökum sem eru notuð ofan við milljónina í krónum og held raunar að fyrir hrun hafi fæstir gert sér almennilega grein fyrir muninum á billjón og milljarði og þaðan af síður vitað að í einn billjarð þyrfti þúsund billjónir nema í Ameríku sé þar sem ekki eru nema þúsund milljónir í billjóninni sem heitir milljarður hér í gamla heiminum. Já, nei, fyrirgefið ég veit að þetta er hluti af bulli en ekki ljóði.
En í stuttu máli er það sem ég er hér að lýsa birtingarmynd firringarinnar. Heimurinn allur var undirlagður af svindilbraski, lygi og þjófnaði. Og þegar það svo uppgötvast að keisaraskömmin hefur enn einu sinni verið að strippa hér í bæjargiljunum þá er eina ráðið sem okkur dettur í hug að rétta honum sundskýlu svo lýðurinn geti haldið áfram að klappa fyrir strippinu. Og það í landi sem hefur samt bannað strípiklúbba fyrir konur.
Það er ekki nóg að segja að það hafi eitthvað verið að á hinum heimskulega útrásartíma. Það er eitthvað mikið að í dag og ekkert lát á. Þrátt fyrir eina og eina villu eru sömu Íslandsbersarnir á götunum hérna – og í nágrannalöndum eins og Írlandi er ástandið ef eitthvað er verra. Bankaræningjarnir sem hlupu í felur undan okkur í hitteðfyrra eru komnir á kreik aftur, ekki endilega undir nýjum nöfnum heldur þeim sömu. Ganga semsagt bísperrtir og berrassaðir sem keisarar niður bæjargilið og heimta margfalt í tímakaup fyrir ekkert.
Árið 2008 var ég í Perú og las fullur vandlætingar um forsetaframbjóðanda sem stal ríkissjóðnum eitt árið og sat úti í Evrópu í vellystingum um hríð en kom svo aftur heim og lét aftur kjósa sig eins og ekkert hefði í skorist. Ég man ekki alveg hvort hann náði kjöri en það er aukaatriði, ég var jafn hneykslaður fyrir hönd vina minna, hjartahreinna framsóknarindíána í fjöllunum þar.
Núna veit ég afhverju sömu Indíánar glottu svona drýgindalega þegar við ræddum þetta á sólardegi yfir kóka-tei.
En er þá engin leið út? Jú, leiðina finnum við í sögunni og nú er ég kominn að minni uppáhaldssetningu í stjórnmálafræði sem hefur staðist tímans tönn betur allt annað sem ég hef lagt til þeirra mála. Semsagt:
Höfuð átakalínur stjórnmálanna liggja ekki bara um hægri og vinstri og hafa kannski aldrei gert. Þær kristallast í aldagamalli baráttu milli framsóknarmanna og krata. Með öðrum orðum baráttunni milli þess þjóðlega og rótfasta gagnvart hinu rótlausa sem fyrirlítur jafnt uppruna sinn og sitt eigið sjálf. Baráttunni milli kristnidóms og heiðindóms á Alþingi fyrir þúsund árum, baráttunni milli Jóns Arasonar biskups og hins konungholla Skálholtsráðsmanns með öxina fimm öldum síðar, hugmyndafræðilegri togstreitu Magnúsar Stephensen á Leira og Eggerts Ólafssonar, sem illu heilli tafði íslenska sjálfstæðisbaráttu um áratugi með algerlega ótímabærri drukknun, baráttu Hriflu-Jónasar við hálfdanskt afturhald og svo áratugum seinna baráttu þjóðlegra herstöðvaandstæðinga allra flokka við sama Hriflu-Jónas og aðra sem gengu Sámi frænda á hönd.
Semsagt, baráttu þrælsins við hinn feita þjón.
Og ekki láta ykkur detta í hug að þetta sé eitthvert séríslenskt fyrirbrigði. Klofningur í gömlu alþjóðasamböndum sósíalista var meira og minna klofningur um það sama og kristallaðist hvergi betur en í þrætu bolsévika og mensjevika. Semsagt, Trotskýistanna, sem eins og allir hægfara sósíaldemókratar höfnuðu þjóðríkinu en horfðu til byltingar alls heimsins í stjarnfræðilegri framtíð. Þeir voru þar eins og misheppnaðir ídealistar á tíma sjálfstæðisbaráttu Norðurlandanna sem vildu – og vilja jafnvel enn – búa til eitt Skandinavískt stórríki. Nýlendusinnar allra tíma, sem töldu einlæglega að löndum sínum væri betur borgið í sambandi við og undir stjórn evrópskra vina og stóðu þar andspænis misjafnlega gæfulegum sjálfstæðishetjum eins og Mahatma Gandí, Jóni Sigurðssyni, Kenýatta, Idi Amin og Maó Tsetung.
Semsagt allir þessir sem vildu taka það litla og leggja það undir ok þess stóra, þessir sem sjúga sig fasta við valdið, þessir sem eru hræddir og óöruggir ef þeir fá ekki einhversstaðar skjól af þeim stóra og vita að því nær sæti hans sem þeir hjúfra sig því hlýrra verður. Við alla þá var barist og við þá er barist á Íslandi í dag.
Sá sem fer út í heim fullur af skömm yfir eigin uppruna og dustar í sífellu af sér ímyndaða fjósalykt ber með sér þunga tösku vanmetakenndar og verður aldrei heimsborgari og stundum litlu meira virði en hamborgarinn sem hann étur.
Ég vék að því áðan að það eru byltingartímar og látum ekki telja okkur trú um þá bábilju að byltingar hafi aldrei lukkast. Það var bylting að ná Íslandi undan yfirráðum Dana og margar fleiri farsælar byltingar má nefna. Nú síðast suður við Miðjarðarhaf.
En semsagt, byltingartímar. Þjóðin er reið, hún veit að hún hefur verið svikin og frá henni stolið. Hana vantar ekkert nema að vita hvert eigi að beina þessari reiði og á köflum hefur útrásarvíkingunum sjálfum tekist að virkja hana með sér í göngu sinni inn í Evrópusambandið sem er fyrirheitnaland þeirra sem vilja taka á okkur annan hring.
Hvergi er til annað eins gósenland stórfyrirtækjaspillingar og strákaleikja eins og inni í því skrifræðisbákni. Auðvitað verður þessum strákum ágengt með því að mála upp fyrir almenningi að það séum við, þessir afturhaldsmenn, sem einir tölum gegn hinum samevrópska guðdómi vorra daga. Að það séum við einir sem engu viljum breyta og öllu halda kjurru í landinu. Og þá kem ég nú óðum að því sem ég vildi sagt hafa sem er hvert við eigum að beina umbótamættinum, elfunni þungu sem er í samfélaginu, herbrestinum mikla sem dugar ekkert, óþreyju sinnar vegna, það eitt að bíða eftir að stöðva stórflóð ESB kratanna, heldur vill byggja upp, breyta og bæta svo ekki endurtaki sig það sem endurtekur sig nú á árinu 2011, með fréttum af alltof fáum milljónum í launaumslagi bankastjóra Landsbankans og glaðhlakkalegum útrásarbræðrum, enn á Hummerunum sínum.
Semsagt, veröld vinstri stjórnar sem á stundum líkist mest martröð frá haustdögum 2008. Nú þegar einn fjórflokkurinn hefur tekið við af öðrum, þá vitum við innst inni, sem höfum verið hér á planinu báða dagana, að ekkert hefur skeð. Hugmyndafræðilega endurskoðunin er öll eftir.
Og þegar ég segi „við“, þá á ég við okkur þessi sem lifað höfum í þúsund ára draumi Einars Þveræings og Jóhannesar úr Kötlum um þjóðlegt réttlæti, okkur sem höfum líkt og Halastrákurinn alltaf verið heimsborgarar í hjarta okkar af því að við trúum á túnið heima hjá okkur. Við sem viljum lyfta af okkur klafanum og neitum að taka þátt í að leggja hann að nýju á nýjar kynslóðir til þess að þær geti árum síðar horft á sitt bankahrun og sagt æi afi, var þetta sem þú gafst okkur þá svona!
Við – já, við, þessi sem kusum Nebúkadnesara heimsins í hundrað ár, höfum verið friðarins menn og aldrei viljað breyta of miklu. Ef okkur er boðið upp á nýja afarkosti þá reynum við að móast við og segjum, við skulum hætta að mögla yfir því gamla en leyfið okkur þá að vera í friði og komið ekki með neitt nýtt. Við óttumst ykkar réttlæti en erum vön ykkar ranglæti.
Nú skulum við hætta þessu og vígbúast. Nú skulum við fara fram á að partíliðið, sem rústaði öllum litlu fyrirtækjunum okkar, taki til eftir sig. Við skulum fara fram á að engin af stóru græðgisfyrirtækjunum fái að starfa áfram eins og danskar einokunarbúllur, við getum gert kröfur um að þau verði öll seld í bútum, ekki sem keðjur heldur sem sjálfstæð konungsríki smákapítalista. Ef einhversstaðar slær íslensk þjóðarsál þá er það í brjósti hins smákapítalíska bónda, hvort sem hann býr með kindur eða varadekk.
Hér á Akureyri er stór og myndarleg bókabúð sem ég kann afar vel við að sitja í. En hvar situr sá sem rekur þessa starfssemi, og hvert fer innkoman? Jú, í óræða óstaðsetta höfuðborgarklíku sem gerir slag í slag atlögu að því að eiga allt atvinnulíf í landinu, hversu oft sem hún tapar því í matador. Matador þar sem við borgum tapið, ekki þeir sem valda því. Þeir hinir sömu og eiga nú orðið mjólkurbúið okkar Flóamanna og svo gott sem öll önnur fyrirtæki á Selfossi. Ég þekki ekki eins vel til hér á Akureyri til að taka svo stórt upp í mig í öðrum sóknum. Í þessu firrta umhverfi verður lítil sköpun, lítil hamingja og enn minna réttlæti.
Við skulum ekki heyja varnarstríð við landsölumenn ESB, heldur spyrja þá hvað við höfum grætt á EES samningnum og setja sókn okkar í að fá að greiða atkvæði um hann. Samningur þessi er ekkert nema hluti af evrópsku stórfyrirtækjasvindli. Við höfum val um að halda áfram hlédrægu varnarstríði eða látið það hlutverk eftir róttæklingum á hægri vængnum sem geta þá boðið okkur lista sannra Íslendinga í næstu kosningum, sem kenna almenningi að fyrirlíta blámenn og hræðast hundtyrkja. Látum þá sviðið eftir því fólki sem ekki getur elskað sitt heimatún nema hatast við nágranna sína.
Við skulum taka á leigu lítið félagsheimili suður með sjó hálfa kvöldstund, þar sem svokallaðir aðilar vinnumarkaðarins geta fært einir upp sín leikrit en hættum að láta nokkra milljón króna menn véla um það hvort launin okkar hækki um 200 krónur eða 600 krónur. Við getum lesið yfir gömlu tillögur Vilmundar um uppbrot á verkalýðshreyfingunni – því vitaskuld hafa kratar átt margan góðan dreng.
Við skulum fylkja okkur um alla þá Kjalnesinga og Svarfdæli þessa lands sem vilja endurheimta hreppinn sinn og gefa öllum hugmyndum um stærri og ólýðræðislegri stjórnsýslueiningar langt nef. Við erum stór þjóð í stóru landi – svona ef við miðum við það hvað hér voru margir fyrir 200 árum – en engu að síður eru allar hugmyndir um að auka hagkvæmni á Íslandi með stærri einingum fals eitt og landvinningastefna þeirra stóru gagnvart þeim litlu.
Í raunveruleikanum er það eins og hver önnur aulafyndni að auka hagkvæmni með því að sameina tvö hundrað manna fyrirtæki eða tvo þúsund manna hreppa og þó að um sé að ræða tvo sem hvor um sig hefði 50 þúsundir. Óhagkvæmni hefur vaxið á Íslandi með stærri einingum og skuldir á hvern íbúa eru hærri í stórum sveitarfélögum en litlum. Svona bara svo dæmi sé tekið.
Við skulum gera kröfu um héraðaþing og þriðju stjórnsýsluna þar sem við svo lýsum yfir sjálfstæði einstakra landshluta og helga Vestfirðingum þeirra eigin innanfjarða landhelgi, Sunnlendingum réttláta hlutdeild í raforkunni sem verður til í ánum þar en Norðlendingum sínar perlur þannig að það verði ekki framar skrifborðsákvörðun fyrir sunnan hvað gert er við fjörð og hól fyrir norðan.
Við skulum samt fyrst og síðast standa upp og mótmæla þeirri reginfirru að við séum öll eitthvert andlag markaðssamfélags, að líkamar okkar séu í umsjá lýðheilsustofnana, að við þurfum vernd samkeppnisyfirvalda og neytendafræða til að komast út í búð. Eða þá að hér sé stéttlaust land viljalausra manna. Allt það regluverk og þau fræði, sem hafa miðað við að hægt sé að beisla kapítalismann með stofnanaumgjörð, eru misskilningur. Sömu stofnanir verða ekki annað en tæki í höndum einokunarinnar, og hugmyndin um að skapa réttlæti samkeppnissamfélagsins eru álíka gáfulegar og að skapa hógværa bankastjóra. Öll þessi kerfi sem við höfum innleitt á undanförnum árum hafa kallað á aukna óhagkvæmni, aukinn útibúarekstur, aukna stórfyrirtækjavæðingu og aukinn milliliðakostnað.
Þegar við horfum á marggjaldþrota stórfyrirtæki í eigu sömu manna, óréttlát undirboð og hreina kúgun sömu fyrirtækja gagnvart framleiðendum, krosseignatengsl fyrirtækja sem eiga að keppa sín í milli og endanlegan dauða hins smáa og heiðarlega þá sér hver sem það vill sjá, að þetta sem kallað er markaðssamfélag er í fæstum tilvikum annað en svindilbrask með opinberu aflátsbréfi.
Og – við skulum vera rótttækust við okkur sjálf og hætta að trúa því að því að það sé okkar hlutverk að heimta alltaf meira og meira, meira í dag en í gær. Það er ekki okkar hlutverk, hinnar hugsandi alþýðu að taka þátt í hugsunarlausri kröfugerð um fjórbreiða vegi og göng í gegnum fjöll.
Jú, jú, frjálshyggjan á sinn þátt í þessu en er samt ekki endilega verst í sinni grímulausu villimennsku. Ódó með grímu eru verri. Þeir sem halda sig vera jafnaðarmenn og telja sig geta upphafið ókosti kapítalismans með afláti hinna ævarandi skýrsluhauga eru hér verri. Það er grátlegt að horfa upp á frjálshyggjukrakkana halda sér fast í trúna, rétt eins og þeirra Berlínarmúr standi enn óhaggaður.
Enn verra er þó að heyra í tæknikrötunum sem bera það á borð fyrir okkur að reglurnar þeirra hafi bara ekki verið nógu margar. Dettur þessu fólki aldrei í hug að það geti hafa haft rangt fyrir sér? Að við höfum kannski öll haft rangt fyrir okkur? Að regluverk hins nútíma óblandaða og einkavædda tæknikratasamfélags hafi einfaldlega verið vitlaust og grundvallarhugsunin tómt moð?
Það mikilvægasta eftir hrunið er ekki að loka nokkra Íslandsbersa inni í fangelsi, þó að það eigi að gera. Það mikilvægasta er að við endurskoðum þann grundvöll sem skapaði hrunið og förum nýjar leiðir. Við þurfum að taka aftur upp blandað hagkerfi,- það hefur enginn tekið almennilega eftir því en með einkavæðingarvitleysu undanfarinna ára hefur því verið útrýmt með sameiginlegu átaki. Við búum ekki í blönduðu hagkerfi lengur heldur a la America dry græðgi.
Og það þarf að ganga lengra. Ég fullyrði að með því að taka upp opinbera verðlagningu á nokkrum grundvallar vörutegundum, og jafnvel lögleiða álagninguna líka, gætum við í hendingskasti innleitt meiri samkeppni inn í þetta land heldur nokkur von er til með káki þeirra stofnana sem nú eiga að stuðla að samkeppni. Við eigum að vera óhrædd við að setja stærðarmörk á fyrirtæki, setja strangar girðingar við eignatengslum.
Við skulum heimta, og þó mest af okkur sjálfum, að við látum aldrei aftur fara með okkur eins og þær gungur og druslur sem aðeins getum verið til skemmtunar í ræðustólum. Látum þá koma og segja að við séum skrumarar af því að við erum róttæk, að við séum ábyrgðarlaus vegna þess að við fylgjum ekki lengur kapítalismanum blint og enn síður þeirri villukenningu að undir eftirliti nokkurra pappírstígrisdýra megi sleppa honum lausum.
Herhvötin, trumbuslátturinn, upphrópanir í bankarústunum og reiði okkar yfir hvernig fór er til einskis ef við í blindni göngum inn í sömu vitleysu aftur.
Gögn sem voru tekin af trúnaðarskjalslista í safni bandarískra yfirvalda í vikunni hafa staðfest að Håkon Lie, fyrrum aðalritari norska verkamannaflokksins, var á mála hjá bandarísku leyniþjónustunni, CIA, og veitti henni gríðarlega viðkvæmar upplýsingar um allt starf flokksins og hreyfingarinnar. Þetta kom fram í fréttatíma NRK nú í kvöld. Það hefur ætíð þótt furðu vekja að leyniþjónusta Bandaríkjanna hafði mjög nákvæmar upplýsingar um alla þætti verkalýðshreyfingarinnar í Noregi, jafnvel um litla fundi smárra hópa kommúnista o.s.frv, og þessi uppgötvun virðist varpa ljósi á það hverju þessu sætir. (frh)
eggin2 